Za nami wybory i ślubowania włodarzy. Jakie nowości czekają nas w samorządach w kadencji 2018-23?
Kadencja 2018-2023 w gminach powiatu myślenickiego przynosi nie tylko zmiany na stanowiskach gospodarzy 6 z 9 miejscowości i wśród radnych. Największe zapewniają nowelizacje ustaw o samorządzie. Jakie nowości czekają nas w samorządach?
W wyborach samorządowych 2018 wybraliśmy gospodarzy gmin oraz radnych. Od tego czasu we wszystkich miejscowościach radni oraz włodarze złożyli ślubowanie, a w powiecie samorządowcy wybrali starostę. Kadencja na lata 2018-2023 to nie tylko zmiany dokonane przez wyborców. Jakie nowości w samorządzie przyniosą kolejne lata?
Od początku tej kadencji samorządy zaczną obowiązywać nowe rozwiązania wprowadzone ustawą o zwiększeniu udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania organów publicznych, która weszła w życie 31 stycznia 2018 r.
Oto najważniejsze zmiany w znowelizowanych ustawach samorządowych (ustawie o samorządzie gminnym, ustawie o samorządzie powiatowym i ustawie o samorządzie województwa).
* Pięcioletnia kadencja
Nowelizacja wydłuża kadencję samorządowców z czterech do pięciu lat.
* Obowiązkowy budżet obywatelski
Od tej kadencji gminy będące miastami na prawach powiatu są zobowiązane do utworzenia budżetu obywatelskiego. Jego wysokość to co najmniej 0,5 proc. wydatków gminy zawartych w ostatnim sprawozdaniu z wykonania budżetu.
Rada gminy w toku prac nad projektem uchwały budżetowej nie może usuwać lub zmieniać w stopniu istotnym zadań wybranych w ramach budżetu obywatelskiego. Wymagana liczba podpisów mieszkańców popierających projekt budżetu obywatelskiego nie może być większa niż 0,1 proc. mieszkańców danego terenu.
* Obowiązkowe transmisje obrad
Obrady mają być transmitowane i utrwalane za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk, a nagrania udostępniane na stronach internetowych. W Myślenicach system testowany był od marca 2018 roku w ramach programu esesja.
* Publiczne wykazy głosowań
Głosowania na sesjach rad mają odbywać się za pomocą urządzeń umożliwiających sporządzenie i utrwalenie imiennego wykazu głosowań radnych. Jeśli będzie to niemożliwe z przyczyn technicznych, przewodniczący musi przeprowadzić głosowanie imienne. Tak było m.in. podczas ostatniej sesji Rady Miejskiej w Myślenicach oraz podczas wyboru starosty. Wykazy głosowań należy niezwłocznie upublicznić.
* Komisja skarg i wniosków
Rada gminy rozpatruje skargi na działania wójta i gminnych jednostek organizacyjnych, przyjmuje też wnioski oraz petycje składane przez obywateli. W tym celu powołuje komisję skarg, wniosków i petycji.
* Trzech radnych, aby utworzyć klub
Radni mogą tworzyć kluby radnych, które musza składać sie z co najmniej trzech radnych. Zasady działania klubów radnych określa statut gminy, powiatu lub województwa.
* Projekt uchwały - na sesję
Obowiązkowe jest wprowadzenie do porządku obrad rady projektu uchwały zgłoszonej przez przewodniczącego klubu radnych. Projekt będzie musiał być złożony co najmniej siedem dni przed rozpoczęciem sesji. W tym trybie będzie można zgłosić nie więcej niż jeden projekt uchwały na każdą sesję.
* Przewodniczący rady jak przełożony urzędników
Przewodniczący rady ma prawo wydawania poleceń służbowych pracownikom urzędu, wykonującym zadania związane z funkcjonowaniem rady gminy; tym samym będzie miał możliwość wykonywania wobec nich uprawnień zwierzchnika służbowego.
* Kontrole radnych
Nowelizacja przyznała radnym uprawnienia kontrolne analogiczne do uprawnień parlamentarzystów. Oznacza to, że będą mieli prawo do uzyskiwania informacji i materiałów oraz prawo wstępu do pomieszczeń instytucji samorządowych, w tym spółek handlowych z udziałem samorządowych osób prawnych.
* Ustawowe umocowanie interpelacji i zapytań radnych
W sprawach dotyczących danego samorządu właściwi radni będą mogli kierować interpelacje i zapytania odpowiednio do wójta, starosty, marszałka województwa. Na odpowiedź na piśmie będzie 14 dni.
* Zarząd bez wójta
Ustawa rozszerzyła o wójta krąg podmiotów, które nie mogą być członkami władz zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych, ani pełnomocnikami spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby.
* Raz w roku debata o stanie samorządu
Organy wykonawcze zobowiązane zostały do przedstawiania radzie/sejmikowi do 31 maja każdego roku corocznego raportu o stanie danej jednostki samorządowej. Raport ten rozpatrywany będzie podczas sesji, na której podejmowana jest uchwała w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium organowi wykonawczemu.
* Inicjatywa uchwałodawcza mieszkańców
Mieszkańcy zyskują prawo inicjatywy uchwałodawczej. Oznacza to, że grupa mieszkańców występująca z inicjatywą musi liczyć: w gminie do 5 tys. mieszkańców - co najmniej 100 osób, w gminie do 20 tys. mieszkańców - co najmniej 200, a w gminach większych - co najmniej 300 osób.