Rak jelita grubego – jakie badania warto wykonać, by wykryć go na czas?

Nowotwory jelita grubego są jednymi z najczęstszych typów raka, a ich wczesne wykrycie pozwala na skuteczne leczenie. Mimo że statystyki zachorowań rosną, wiele przypadków można by uniknąć lub wyleczyć, gdyby pacjenci regularnie wykonywali badania profilaktyczne.

W tym artykule podpowiadamy, jakie testy warto wykonać, na czym polegają i kiedy należy je rozważyć. Sprawdź, jak zadbać o swoje zdrowie, zanim choroba da o sobie znać.

Dlaczego wczesne wykrycie raka jelita grubego jest tak ważne?

Wczesne wykrycie raka jelita grubego może dosłownie uratować życie. Gdy choroba zostanie zdiagnozowana na początkowym etapie, szanse na całkowite wyleczenie sięgają nawet 90%. Niestety, rak jelita grubego przez długi czas może rozwijać się bezobjawowo, dlatego wiele przypadków diagnozowanych jest zbyt późno, gdy leczenie staje się trudniejsze i mniej skuteczne.

Wczesna diagnoza często pozwala uniknąć rozległych operacji czy chemioterapii, a także zwiększa komfort i jakość życia pacjenta. Regularne badania przesiewowe, szczególnie u osób po 50. roku życia lub w grupie ryzyka, to najskuteczniejszy sposób, by wyprzedzić rozwój choroby, zanim pojawią się poważne objawy.

W Polsce raka jelita grubego diagnozuje się u około 18 tysięcy osób rocznie. To drugi najczęstszy nowotwór zaraz po raku płuc. Dzięki badaniom profilaktycznym i odpowiedniej diagnostyce rak jelita grubego jest trzecim najczęściej wykrywanym nowotworem wśród kobiet i czwartym wśród mężczyzn.

Kto powinien regularnie się badać?

Choć rak jelita grubego może dotknąć każdego, istnieją grupy osób, które szczególnie powinny pamiętać o regularnych badaniach przesiewowych. Przede wszystkim są to osoby po 50. roku życia, gdyż w tej grupie wiekowej ryzyko zachorowania znacząco rośnie. Dlatego według zaleceń pacjenci powinni profilaktycznie wykonywać kolonoskopię co 10 lat. 

Natomiast wcześniejszą diagnostykę powinny rozważyć osoby, u których w rodzinie występowały przypadki nowotworów jelita grubego. Warto wiedzieć, że dziedziczne predyspozycje zwiększają ryzyko nawet kilkukrotnie. 

Dodatkowo do badań mogą się zgłaszać osoby z przewlekłymi chorobami zapalnymi jelit (np. wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego czy chorobą Leśniowskiego-Crohna), pacjenci z otyłością, cukrzycą typu 2 oraz palacze.

Niezależnie od wieku, niepokojące objawy ze strony układu pokarmowego, takie jak krew w stolcu, nagła zmiana rytmu wypróżnień czy utrata masy ciała są sygnałem, aby jak najszybciej skonsultować się z doświadczonym gastrologiem i wykonać odpowiednie badania.

Najważniejsze badania wykrywające raka jelita grubego

Wczesne wykrycie raka jelita grubego znacząco zwiększa szanse na pełne wyleczenie. Dlatego tak ważne jest, aby znać dostępne metody diagnostyczne i regularnie z nich korzystać, zwłaszcza jeśli znajdujesz się w grupie ryzyka lub masz powyżej 50 lat. Poniżej omawiamy najczęściej wykonywane badania, które pozwalają wykryć niepokojące zmiany w jelicie grubym, zanim rozwiną się w zaawansowaną chorobę nowotworową.

Kolonoskopia – złoty standard w diagnostyce raka jelita grubego

Kolonoskopia to najskuteczniejsze badanie w diagnostyce raka jelita grubego. Umożliwia bezpośrednie obejrzenie wnętrza jelita i wykrycie nawet drobnych zmian, takich jak polipy czy stany zapalne. W trakcie badania lekarz może od razu pobrać wycinki do badania histopatologicznego lub usunąć niepokojące zmiany. Chociaż wiele osób obawia się tego zabiegu endoskopowego, obecnie w wielu klinikach, w tymw Centrum Medycznym Skopia specjalizującym się w leczeniu chorób układu pokarmowego, można je wykonać w znieczuleniu miejscowym lub w sedacji. 

Badania krwi utajonej w kale (FOBT i FIT)

Badania kału na obecność krwi utajonej (FOBT – test gwajakowy oraz FIT – immunochemiczny) to proste, nieinwazyjne testy na raka jelita grubego, które można wykonać nawet w domu. Ich celem jest wykrycie niewidocznych gołym okiem śladów krwi, które mogą świadczyć o obecności zmian w jelicie grubym. Mimo że test na krew utajoną w kale nie jest w stanie zastąpić kolonoskopii w przypadku podejrzenia raka, stanowią ważny element badań przesiewowych i często są pierwszym krokiem w dalszej diagnostyce.

Sigmoidoskopia i wlew kontrastowy – alternatywne metody

Sigmoidoskopia to mniej inwazyjna wersja kolonoskopii, która pozwala na ocenę końcowego odcinka jelita grubego. Choć nie obejmuje całego jelita, może być pomocna w wykrywaniu zmian w jego dolnej części. Natomiast wlew kontrastowy, czyli badanie RTG z użyciem środka cieniującego, pozwala na uzyskanie obrazu jelita i wskazanie ewentualnych nieprawidłowości. Może być wykonany techniką pojedynczego lub podwójnego kontrastu. Obie metody są obecnie rzadziej stosowane, ale w niektórych przypadkach wciąż mają zastosowanie diagnostyczne.

Badania genetyczne i testy DNA – kiedy są przydatne?

Jeśli w Twojej rodzinie występowały przypadki raka jelita grubego, warto rozważyć wykonanie badań genetycznych. Mogą one ujawnić mutacje, które znacząco zwiększają ryzyko zachorowania, m.in. te związane z zespołem Lyncha czy FAP.

Coraz większym zainteresowaniem cieszą się także nowoczesne testy DNA wykonywane z próbki kału. Pozwalają one wykryć zmiany genetyczne charakterystyczne dla nowotworów jelita grubego. Choć nie zastępują klasycznych badań obrazowych, mogą być cennym uzupełnieniem diagnostyki i sygnałem do dalszych, bardziej szczegółowych analiz.